Powstanie starożytnej cywilizacji chińskiej

Rozwój cywilizacji chińskiej nastąpił niewątpliwie później niż pozostałych — starożytnej egipskiej, mezopotamskiej lub indyjskiej — jest ona jedyną z nich, która przetrwała, w sposób nieprzerwany, od swoich początków, przekształcając się podczas prawie czterech tysięcy lat istnienia i zachowując równocześnie wiele cech sięgających bezpośrednio do wczesnych, a nawet najwcześniejszych okresów.

Historia osadnictwa człowieka w Chinach sięga 5000 lat przed naszą erą, kiedy to na obszarze dzisiejszych Chin ukształtowały się wysoko rozwinięte kultury rolnicze. Legendarne początki Chin zostały opisane w II wieku przed naszą erą przez chińskiego starożytnego historyka Simy Qiana. 

Wedle legendy, cywilizację chińską założyło Trzech Czcigodnych władców Nieba, Ziemi i Ludzkości. Mieli ono władać Chinami od XXIX do XXIII wieku przed naszą erą. Następnie mieli przekazać władzę Pięciu Cesarzom, opisywanym jako władcy pełni mądrości, wielcy wynalazcy i innowatorzy. W chińskich legendach najważniejszą rolę odgrywa Żółty Cesarz Huang Di, uważany za wynalazcę pisma, kalendarza, kompasu i medycyny. Huang Di uważany jest za protoplastę pierwszej, nadal wpół legendarnej dynastii Xia, uważany jest za praojca wszystkich Chińczyków.

W rzeczywistości najstarszy ośrodek władzy państwowej wykształcił się po XIII wieku w dolinie rzeki Huang He, w okresie starożytnym Chiny rozbite były na szereg rywalizujących ze sobą królestw. Najważniejszy starożytny okres dla Chin trwał od VIII do III wieku przed naszą erą. Wtedy też wykształciły się najważniejsze systemy filozoficzne i religijne wyznaczające drogę dla kultury chińskiej.

Od VIII do V wieku przed naszą erą trwał okres zwany Czasem Wiosen i Jesieni, od nazwy kroniki, której autorstwo przypisywane jest Konfucjuszowi. Był to czas walk pomiędzy ponad 200 chińskimi państewkami, dążącymi do konsolidacji i centralizacji władzy. W kolejnym okresie, zwanym Walczących Królestw, z ponad 200 państewek poprzedniej epoki pozostało tylko siedem, z których najsilniejsze, Qin, w 221 roku podbiło całe Chiny i utworzyło Cesarstwo, które trwało aż do 1911 roku.